శంకరస్తోత్రాలు : దక్షిణామూర్తిస్తోత్రం

 శంకరస్తోత్రాలు : దక్షిణామూర్తిస్తోత్రం

ఉపాసకానాం యదుపాసనీయముపాత్తవాసం వటశాఖిమూలే ।
తద్ధామ దాక్షిణ్యజుషా స్వమూర్త్యా జాగర్తు చిత్తే మమ బోధరూపమ్ ॥ 1 ॥


ఉపాసకులకు ఉపాసింపదగినది , మర్రిచెట్టు క్రింద నివసించునది , జ్ఞానరూపమైనది అగు తేజస్సు దయామయమైన తన రూపముతో నా హృదయము నందు వెలుగొందుగాక.

అద్రాక్షమక్షీణదయానిధానమాచార్యమాద్యం వటమూలభాగే ।
మౌనేన మన్దస్మితభూషితేన మహర్షిలోకస్య తమో నుదన్తమ్ ॥ 2 ॥

క్షీణించని దయ కలవాడై మర్రిచెట్టు క్రింద కూర్చుని చిరునవ్వులొలుకు మౌనముతో మహర్షుల అజ్ఞానాంధకారమును పారద్రోలుచున్న ఆది గురువును దర్శించితిని.

విద్రావితాశేషతమోగణేన ముద్రావిశేషేణ ముహుర్మునీనామ్ ।
నిరస్య మాయాం దయయా విధత్తే దేవో మహాంస్తత్త్వమసీతి బోధమ్ ॥ 3॥

అనంతములైన అజ్ఞానములను తొలగించు జ్ఞానముద్రతో దక్షిణామూర్తి మునుల యొక్క మోహమును పోగొట్టి దయతో ’"తత్త్వమసి" అని బోధించుచున్నాడు.

అపారకారుణ్యసుధాతరఙ్గైరపాఙ్గపాతైరవలోకయన్తమ్ ।
కఠోరసంసారనిదాఘతప్తాన్మునీనహం నౌమి గురుం గురూణామ్ ॥ 4॥

కఠోరసంసారమనే మండుటెండలో తపించుచున్న మునులను అంతులేని కరుణామృత తరంగములైన కటాక్షములతో సేదతీర్చుచున్నవాడు , గురువులకే గురువైనవాడు అగు దక్షిణామూర్తిని నేను నమస్కరించుచున్నాను.

మమాద్యదేవో వటమూలవాసీ కృపావిశేషాత్కృతసన్నిధానః ।
ఓంకారరూపాముపదిశ్య విద్యామావిద్యకధ్వాన్తమపాకరోతు ॥ 5 ॥

  మర్రిచెట్టు క్రింద నివసించు దక్షిణామూర్తి కరుణతో దరిచేరినవాడై నాకు ఇప్పుడే ఓంకారరూపమైన విద్యనుపదేశించి అజ్ఞానాంధకారమును తొలగించుగాక.

కలాభిరిన్దోరివ కల్పితాఙ్గం ముక్తాకలాపైరివ బద్ధమూర్తిమ్ ।
ఆలోకయే దేశికమప్రమేయమనాద్యవిద్యాతిమిరప్రభాతమ్ ॥ 6 ॥

చంద్రకళలతో నిత్మించినట్లున్న శరీరము కలవాడు , ముత్యాలరాశులతో చేయబడినట్లున్న ఆకారము కలవాడు. అనాదియైన అజ్ఞానాంధకారమును తొలగించువాడు అగు అద్వితీయుడైన గురువును చూచుచుంటిని.

స్వదక్షజానుస్థితవామపాదం పాదోదరాలంకృతయోగపట్టమ్ ।
అపస్మృతేరాహితపాదమఙ్గే ప్రణౌమి దేవం ప్రణిధానవన్తమ్ ॥ 7 ॥

తన కుడిమోకాలుపై ఎడమకాలునుంచినవాడు , పాదమధ్యమున యోగపట్టము కలవాడు , ధ్యానసమయమునందు తొడపైకి జారిన పాదము కలవాడు , ధ్యాననిమగ్నుడగు దక్షిణామూర్తిని నమస్కరించుచున్నాను.

తత్త్వార్థమన్తేవసతామృషీణాం యువాఽపి యః సన్నుపదేష్టుమీష్టే ।
ప్రణౌమి తం ప్రాక్తనపుణ్యజాలైరాచార్యమాశ్చర్యగుణాధివాసమ్ ॥ 8 ॥

యువకుడైననూ , ఏ దక్షిణామూర్తి తన వద్దకు చేరిన మునులకు తత్త్వమును ఉపదేశించుటకు సమర్థుడో , ఆశ్చర్యకరములైన గుణములు కల అట్టి ఆచార్యుని నా పూర్వపుణ్యములచే నమస్కరించుచున్నాను.

ఏకేన ముద్రాం పరశుం కరేణ కరేణ చాన్యేన మృగం దధానః ।
స్వజానువిన్యస్తకరః పురస్తాదాచార్యచూడామణిరావిరస్తు ॥ 9॥


ఒక చేతితో జ్ఞానముద్రను , వేరొక చేతితో గొడ్డలిని , ఇంకొక చేతితో లేడిని ధరించి నాల్గవచేతిని మోకాలుపై నుంచిన ఆచార్యచూడామణియగు దక్షిణామూర్తి నా ఎదుట ప్రత్యక్షమగుగాక.

ఆలేపవన్తం మదనాఙ్గభూత్యా శార్దూలకృత్త్యా పరిధానవన్తమ్ ।
ఆలోకయే కఞ్చన దేశికేన్ద్రమజ్ఞానవారాకరవాడవాగ్నిమ్ ॥ 10 ॥


మన్మథుని దహించిన బూడిదను పూసుకున్నవాడు ,పెద్దపులి తోలు కట్టుకున్నవాడు , అజ్ఞాన సముద్రమును శుష్కింపచేయు బడబాగ్ని వంటి వాడు అగు గురువర్యుని దర్శించుకొనుచున్నాను.


చారుస్మితం సోమకలావతంసం వీణాధరం వ్యక్తజటాకలాపమ్ ।
ఉపాసతే కేచన యోగినస్త్వాముపాత్తనాదానుభవప్రమోదమ్ ॥ 11॥

అందమైన చిరునవ్వు కలవాడవు , చంద్రకళను తలపై ధరించినవాడవు , వీణను పట్టుకున్నవాడవు , జటాజూటము కలవాడవు , నాదముననుభవించుచూ ఆనందించుచున్నవాడవు అగు నిన్ను కొందరు యోగులు ఉపాసించుచున్నారు.

ఉపాసతే యం మునయః శుకాద్యా నిరాశిషో నిర్మమతాధివాసాః ।
తం దక్షిణామూర్తితనుం మహేశముపాస్మహే మోహమహార్తిశాన్త్యై ॥ 12॥

శుకుడు మొదలగు మునులు ఆశలను వీడి మమకారమును వదిలి ఉపాశించుచున్న దక్షిణామూర్తి స్వరూపుడైన పరమేశ్వరుని , అజ్ఞానమనే మహాదుఃఖము నశించుటకై ధ్యానించుచున్నాను.

కాన్త్యా నిన్దితకున్దకన్దలవపుర్న్యగ్రోధమూలే వస న్కారుణ్యామృతవారిభిర్మునిజనం సంభావయన్వీక్షితైః ।
మోహధ్వాన్తవిభేదనం విరచయన్బోధేన తత్తాదృశా దేవస్తత్త్వమసీతి బోధయతు మాం ముద్రావతా పాణినా ॥ 13॥

తెల్లని మల్లె పువ్వుల కంటే అధికమైన కాంతితో ప్రకాశించు శరీరము కలవాడు , మర్రిచెట్టుక్రింద ఉన్నవాడు , కరుణాసముద్రుడు , తన చూపులచే మునులను ఆదరించుచున్నవాడు , ఉపదేశముచే మునుల యొక్క అజ్ఞానాంధకారమును భేదించుచున్నవాడు అగు దక్షిణామూర్తి జ్ఞానముద్రను ధరించిన తనచేతితో నాకు "తత్త్వమసి" అను మహావాక్యార్థమును బోధించుగాక.

అగౌరగాత్రైరలలాటనేత్రైరశాన్తవేషైరభుజఙ్గభూషైః ।
అబోధముద్రైరనపాస్తనిద్రైరపూర్ణకామైరమరైరలం నః ॥ 14॥

 తెల్లని శరీరము లేనివారు , నుదుటి యందు మూడవ కన్ను లేనివారు , శాంతమైన వేషము లేనివారు , సర్పాభరణములు లేనివారు , నిద్రను జయించలేనివారు , కామ పరిపూర్ణత లేనివారు(దక్షిణామూర్తి కంటే ఇతరులు) అగు దేవతలతో మాకు పనిలేదు.

దైవతాని కతి సన్తి చావనౌ నైవ తాని మనసో మతాని మే ।
దీక్షితం జడధియామనుగ్రహే దక్షిణాభిముఖమేవ దైవతమ్ ॥ 15॥

భూమిపై ఎంతమంది దేవతలు లేరు? వారు నామనస్సుకు నచ్చినవారు కారు. మందమతులను సైతం అనుగ్రహించు దీక్షకలవాడు , దక్షిణదిక్కువైపు ఉన్న ముఖము కలవాడు అగు దక్షిణామూర్తియే దైవము.

ముదితాయ ముగ్ధశశినావతంసినే భసితావలేపరమణీయమూర్తయే ।
జగదీన్ద్రజాలరచనాపటీయసే మహసే నమోఽస్తు వటమూలవాసినే ॥ 16॥


ఆనందస్వరూపుడు, తలపై బాలచంద్రుని ధరించినవాడు , భస్మపూసుకున్న సుందర శరీరము కలవాడు , ప్రపంచమనే ఇంద్రజాలమును ప్రదర్శించుటలో సమర్థుడు , మర్రిచెట్టుక్రింద ఉన్నవాడు అగు తేజోమూర్తికి నమస్కారము.


వ్యాలమ్బినీభిః పరితో జటాభిః కలావశేషేణ కలాధరేణ ।
పశ్యఁల్లలాటేన ముఖేన్దునా చ ప్రకాశసే చేతసి నిర్మలానామ్ ॥ 17॥

ఓ దక్షిణామూర్తీ! చుట్టూ వ్రేలాడుచున్న జడలతో , ఒక్క చంద్రకళతో , మూడవ కంటితో , చంద్రుని వంటి ముఖముతో , నీవు పుణ్యాత్ముల హృదయమునందు ప్రకాశించుచున్నావు.

ఉపాసకానాం త్వముమాసహాయః పూర్ణేన్దుభావం ప్రకటీకరోషి ।
యదద్య తే దర్శనమాత్రతో మే ద్రవత్యహో మానసచన్ద్రకాన్తః ॥ 18 ॥

 ఓ దక్షిణామూర్తీ! నిన్ను ఉపాసించువారికి పార్వతితో కలిసి పూర్ణచంద్రుని వలే కనబడుచున్నావు. కనుకనే నా మనస్సనే చంద్రకాంతశిల నీ దర్శన మాత్రముననే నేడు ద్రవించుచున్నది.

యస్తే ప్రసన్నామనుసన్దధానో మూర్తిం ముదా ముగ్ధశశాఙ్కమౌలేః ।
ఐశ్వర్యమాయుర్లభతే చ విద్యామన్తే చ వేదాన్తమహారహస్యమ్ ॥ 19॥

 ఓ దేవా! తలపై బాలచంద్రుని ధరించిన నీ ప్రసన్నమూర్తిని సంతోషముతో ధ్యానించువారికి ఐశ్వర్యము , దీర్ఘాయువు , జ్ఞానము లభించి చివరగా వేదాంతరహస్యము సిద్ధించును.

॥ ఇతి శ్రీ శంకరాచార్య కృతం దక్షిణామూర్తిస్తోత్రం సమ్పూర్ణమ్ ॥